O río Arnoia é o segundo
afluente en importancia do Miño, adéntrase desde o Miño centroso cara o
interior a 84,5 kilómetros
dentro da provincia de Ourense, onde nace aos pés da Serra de San Mamede.
É en Vilar de barrio onde
comezan os castros a asomarse por riba del, e logo se van alternando a ambas
beiras, ata a súa morte no Miño, onde é máis estreitamente vixiado polos
castros de Lapela e Carnós.Xusto na súa desembocadura, xa os primeiros
habitantes buscaron refuxio entre as rochas(deixando un acubillo baixo un
penedo de varios útiles paleolíticos) e conforme nos metemos río arriba os
castros vannos seguindo coa ollada, os castros xemelgos de Carnós e Lapela en
Arnoia, e tras o canón do Arnoia entre Cartelle e Cortegada(onde se fai prácticamente
imposible avnzar por mor dos rápidos) vóltanse erguer os castros da
Cividade,Dorniz,Sabucedo…
Alí sobre o Baixo Arnoia
a vella tribo dos Coelernos articulouse en torno ao principal río que tiña a
man para asegurarse de ter os mellares humedais e pastos para o seu gando, ao
tempo que conseguían cribar parte do ouro que daquela todolos ríos Galegos arrastraban,
conseguindo máis riqueza con iso, e por si fora pouco, o río tamén traía canda él
aos comerciantes, que se deixaban guiar polas augas río arriba e así non perder
o seu camiño de volta.De tal forma chegaron os romanos deica alí e no ano 132
D. de C. e procuraron facerse amigos dos Coelernos antes que batallar contra
deles e erguer unha ponte no Freixo.
Máis arriba o Arnoia
cambia de dono baixo a vista do castro de Armeá e o seu santuario, e logo ser
vixiado desde a Peneda da Lebre(A Merca), sen achegarse moito ao Alto dos
Touciños(Baños de Molgas) onde o río e a lebre cambian de parecer para xirar
cara o Sur e pasar á beira do Porto(Vilar de Barrio) no alto de valdemouro,
vixiante do lado esquerdo e do lado dereito o castro de Folón ou Penadiz en
Arnuíde(ao igual que no concello de Arnoia Carnós e Lapela) aquí o río é
celosamente vixiado, xa que o seu nacemento está próximo na serra de San Mamede.
Os seus habitantes
souberon sempre que quen ten un río ten un tesouro, non soamente servía para atraer
comerciantes e turismo, senón que daba de beber ós pastos para así ter máis
cabezas de gando nun sistema social de príncipes cada vez mais ricos debido ó
aumento e mellora da ganadería bovina vinculadaza a zonas húmedas, de pasto e máis
abundantes polo aumento da pluviosidade polo cambio de clima(do subboreal ao subatlántico).
Os motivos para estar
cerca do río:
. Acceso rápido á auga e
fauna para alimetarse(peixes,animais que van beber).
. Sistema defensivo: que é
un río senón un foso cheo de auga que corre?
. Posibilidade de captar
recursos mineiros(cribando as areas dos ríos obtiñan pebidas de ouro). E aumentar
súa riqueza e posibilidades de comerciar.
. Control de vías de
comunicación cara o interior.controlando o paso de mercancías.
. Dominio simbólico da
paisaxe por parte das élites.
. Vuisibiliade e accesos orientados
cara os pastos(de gandería xa estabulada)e as terras de labradío.
Todo isto fixo que sobre
os ríos se erguesen varios castros ao longo do seu percorrido( e quen sabe
cantos máis agradan por nós) xa que todavía se podía subir río arriba sen ser
obstaculizado por ningunha central eléctrica, e a néboa non duraba tanto no
val, de ter tanta néboa como temos agora nos meses de inverno seguramente vivirían
máis cerca da auga e non alá arriba.
